รายละเอียด
ชื่อวิทยาศาสตร์ของสมุนไพรสมอไทย : Terminalia chebula Retz. var chebula
ชื่อพ้องของสมุนไพรสมอไทย : Myrobalan chebula Gaertn.
ชื่อวงศ์ของสมุนไพรสมอไทย : Combretaceae
ชื่ออื่นของสมุนไพรสมอไทย : สมอ กกส้มมอ สมอ มาแน่ สมออัพยา หมากแน่ะ
สารสกัดจากสมอไทยจะมีฤทธิ์ในการกำจัดสารพิษออกและบำบัดโรคหลายชนิด เพราะมีสารอาหารจำพวกแทนนิน (Tannin) อยู่มาก จึงสามารถใช้เป็นยาสมาน แก้ลม จุกเสียด ช่วยเจริญอาหาร ขับน้ำเหลืองเสีย นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาภายนอกได้อีกด้วย โดบบดให้เป็นผงจนละเอียดแล้วโรยใส่แผลเรื้อรัง ใช้รักษาโรคฟันและเหงือกเป็นแผล เป็นยาระบายอ่อนๆ แก้พิษร้อนภายใน แก้ลมป่วง ระบายลม ควบคุมธาตุในตัว ถ่ายพิษไข้
สมอไทยมักได้รับการยอมรับว่าเป็น ราชาสมุนไพร เนื่องจากมีฤทธิ์ในการกำจัดสารพิษออกจากร่างกายและบำบัดโรคหลายชนิด โดยสรรพคุณเด่นอีกข้อของสมอไทยที่ต้องชวนกันมาขยายต่อก็คือ ประโยชน์ในการแก้โรคท้องผูก ซึ่งยาทั่วไปอาจจะช่วยถ่ายท้องได้ แต่แก้โรคท้องผูกไม่ได้ แถมถ้าหยุดยาก็อาจกลับมาทำให้ท้องผูกหนักขึ้น โดยคนที่ท้องผูกเรื้อรังมักจะมีอาการร้อนใน ปากเปื่อย ตาไม่มีประกาย แม้จะกินผักผลไม้ ดื่มน้ำมากๆ หรือแม้ว่าออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอแล้ว แต่ก็ยังไม่หายท้องผูก ซึ่งการกินสมอไทยสามารถช่วยรักษาโรคท้องผูกเรื้อรังได้ เพราะสมุนไพรที่ว่านี้ไม่เพียงเป็นแค่ยาถ่ายเท่านั้น แต่ยังช่วยชำระล้างลำไส้ให้สะอาด มีสมรรถภาพในการบีบตัว ขับถ่ายได้คล่องตัว
สรรพคุณของสมุนไพรสมอไทย :
ตำรายาไทย: มีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อนๆ แก้ลมป่วง แก้พิษร้อนใน คุมธาตุ แก้ลมจุกเสียด รู้ผายธาตุ รู้ระบายรู้ถ่ายอุจจาระ ถ่ายพิษไข้ คุมธาตุในตัวเสร็จ แก้ไข้เพื่อเสมหะ ถ่ายอุจจาระ ถ่ายเสมหะ ลดไข้ ขับลมในลำไส้ แก้โลหิตในท้อง แก้น้ำดี ผลแก่ เป็นยาฝาดสมาน แก้ท้องเดิน แก้ไข้เพื่อเสมหะ แก้โลหิตในอุทร แก้โรคเกี่ยวกับน้ำดี ถ่ายอุจจาระ แก้พิษร้อนภายใน แก้ลมจุกเสียด ถ่ายพิษไข้ คุมธาตุ แก้ไอเจ็บคอ ขับน้ำเหลืองเสีย แก้เสมหะเป็นพิษ แก้ดีพลุ่ง แก้อาเจียน บำรุงร่างกาย แก้นอนสะดุ้งผวา บดเป็นผงโรยแผลเรื้อรัง แก้บิด แก้ท้องผูก แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้โรคท้องมาน แก้ตับม้ามโต แก้อาเจียน แก้สะอึก แก้หืดไอ แก้ท้องร่วงเรื้อรัง ทำเป็นยาชงใช้อมกลั้วคอแก้เจ็บคอ ทำให้เจริญอาหาร
ตำรายาไทย สมอไทยจัดอยู่ใน
“พิกัดตรีผลา” คือการจำกัดจำนวนผลไม้ 3 อย่าง มี ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้อม สรรพคุณแก้ปิตตะ วาตะ เสมหะ ในกองธาตุ กองฤดู กองอายุ และกองสมุฎฐาน
“พิกัดตรีสมอ” คือการจำกัดจำนวนสมอ 3 อย่างมี ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ สรรพคุณแก้เสมหะ บำรุงธาตุ แก้ไข้ ผายธาตุ รู้ถ่ายรู้ปิดเอง
“พิกัดตรีฉันทลามก” คือการจำกัดจำนวนตัวยาแก้ธาตุลามกให้ตกไป 3 อย่างมี โกฐน้ำเต้า สมอไทย รงทอง สรรพคุณ บำรุงธาตุ ขับลม แก้ไข้เพื่อเสมหะ ถ่ายโลหิตและน้ำเหลือง
นอกจากนี้บัญชียาจากสมุนไพร: ที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิม ตามประกาศ คณะกรรมการแห่งชาติด้านยา (ฉบับที่ 5) ปรากฏการใช้สมอไทย ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆในตำรับ ในยารักษากลุ่มอาการทางระบบทางเดินอาหาร รวม 2 ตำรับ คือ
“ยาถ่ายดีเกลือฝรั่ง” สรรพคุณ แก้อาการท้องผูก กรณีที่ใช้ยาอื่นแล้วไม่ได้ผล
“ยาธาตุบรรจบ” ใช้บรรเทาอาการท้องอืดเฟ้อ และอาการอุจจาระธาตุพิการ ท้องเสียที่ไม่ติดเชื้อ